Alcoholverslaving

Je bént geen verslaving. Je hebt iets ontwikkeld wat je geholpen heeft om te overleven, om te dempen, om vol te houden. Daar mag erkenning voor zijn. En juist die erkenning opent de deur naar verandering. 

Herstellen van alcoholverslaving betekent niet alleen stoppen met drinken. Het betekent opnieuw leren voelen, kiezen, begrenzen, verbinden. Het betekent weer contact maken met wie je bent — zonder de demping. 

Het vraagt moed. En het begint bij zien: dit ben ik niet, dit is wat ik doe. En ik mag iets anders gaan doen. 

Hieronder staan verschillende gebruikspatronen zoals die door een aantal psychiaters wordt beschreven. 

Er zijn verschillende fasen in gebruik. Van experimenteren tot excessief of verslaafd gebruik. Er zijn vijf soorten gebruikers te onderscheiden.  

Je gebruikt experimenteel 

Je bent in de eerste plaats nieuwsgierig naar het effect. Je wilt de effecten van alcohol of drugs ervaren. Het gebruik blijft beperkt tot maximaal enkele keren en in het gebruik zit geen vast patroon.   

Je gebruikt recreatief  

Je bent niet langer nieuwsgierig. Je kent het effect immers al. Je wilt het effect nu doelbewust ervaren. Je bent uit op de roes, je wilt van stemming veranderen. In jouw gebruik zit nog geen regelmatig patroon. Het vindt onregelmatig plaats en heeft voor jou geen negatieve gevolgen. 

Je bent een gewoontegebruiker 

Je drinkt of gebruikt volgens een bepaald patroon. Elke dag, elke week of iedere keer als je uitgaat. Je hebt er controle over. Een begin van verlangen naar alcohol of drugs kan ontstaan als op het geplande tijdstip niet gebruikt kan worden, maar dit verlangen is nog makkelijk te overwinnen. Het gebuik heeft voor jouw geen negatieve gevolgen. 

 Je bent een excessieve gebruiker 

Je drinkt of gebruikt veel en regelmatig. Het gebruik heeft duidelijk gevolgen voor school, werk, relaties en gezondheid. Ondanks deze negatieve consequenties ga je door met het drinken van alcohol of gebruik van drugs. Er begint ook een duidelijk verlangen naar alcohol of drugs te ontstaan. 

 Je valt onder de verslaafde gebruiker 

Je verlangt naar alcohol of gebruik van drugs. Je kunt aan dit verlangen bijna geen weerstand bieden. Het gebruik roept steeds meer problemen op. Ondanks deze problemen ga je gewoon door met drinken of gebruik van drugs. Het gebruik van drugs neemt steeds meer tijd in beslag en gaat jouw dagelijkse leven overheersen. Soms probeer je te stoppen, maar meestal mislukt dit niet.  

(bron Drugs en Alcohol, psychiater Els Noorlander, e.a.) 

Soms lijkt het alsof “af en toe flink drinken” erbij hoort. Een avondje losgaan, even de controle laten vieren, even niets voelen. Maar als je regelmatig meer drinkt dan je van plan was, of als je je achteraf gespannen, somber of schuldig voelt, kan het waardevol zijn om daar bij stil te staan. 

In korte tijd veel alcohol drinken noemen we binge-drinken en dit komt vaker voor dan je misschien denkt. Het betekent niet automatisch dat je “verslaafd” bent, maar het kan wel een signaal zijn. Een signaal dat je iets probeert te dempen, te ontlopen of te vergeten. Of simpelweg dat je de balans even kwijt bent.  

Ook hier geldt: je hoeft jezelf geen etiket op te plakken. Nieuwsgierigheid is genoeg. Wat gebeurt er precies voor, tijdens en na het drinken? Wat geeft het je, en wat kost het je? 

Alcoholverslaving ontstaat niet zomaar. Het is zelden het gevolg van één duidelijke oorzaak. Vaak is het een samenspel van factoren — lichamelijk, psychisch en sociaal. Het biopsychosociaal model helpt om dat bredere plaatje te begrijpen. In dit model wordt gekeken naar hoe biologische, psychologische en sociale invloeden samen een rol spelen in het ontstaan én in stand houden van verslaving. 

Biologische factoren 

Sommige mensen zijn gevoeliger voor verslaving door erfelijke aanleg of verschillen in hersenchemie. Alcohol kan het beloningssysteem in de hersenen op een krachtige manier activeren. Voor wie daar gevoelig voor is, kan dat leiden tot sterkere cravings of verminderde controle. Ook lichamelijke tolerantie en ontwenningsverschijnselen spelen mee in het vastlopen in gebruik. 

Psychologische factoren 

Alcohol wordt vaak gebruikt als copingmechanisme. Het kan tijdelijk rust geven bij angst, somberheid, stress of pijnlijke herinneringen. Mensen die moeite hebben met het reguleren van emoties, perfectionistisch zijn of een laag zelfbeeld hebben, kunnen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van problematisch gebruik. Ook trauma’s of onverwerkte ervaringen kunnen een rol spelen. 

Sociale factoren 

De omgeving waarin je leeft heeft veel invloed: hoe er met alcohol wordt omgegaan binnen je familie, vriendenkring of cultuur. Ook eenzaamheid, prestatiedruk, relationele spanningen of ingrijpende levensveranderingen kunnen bijdragen aan het ontstaan of verergeren van verslavingsgedrag. Soms ontstaat er een vicieuze cirkel: je drinkt om te kunnen functioneren, maar raakt daardoor steeds verder verwijderd van verbinding, ontspanning of zelfvertrouwen. 

Een alcoholverslaving is dus geen teken van zwakte of gebrek aan wilskracht. Het is een complexe aandoening met meerdere lagen. Door die lagen samen te ontrafelen — met mildheid en zonder oordeel — ontstaat er ruimte voor verandering. 

Behandeling die het biopsychosociaal perspectief meeneemt, kijkt niet alleen naar het stoppen met drinken, maar vooral naar: 

• Wat heeft je hierin gebracht? 

• Wat heb je nodig om op een andere manier met het leven om te gaan? 

• En hoe kunnen we samen een nieuwe balans vinden, waarin je weer vrijheid ervaart? 

Alcoholverslaving heeft vaak grotere gevolgen dan je in eerste instantie doorhebt. Het begint misschien als een manier om te ontspannen, om te ontsnappen of om even niets te voelen. Maar langzaam, soms bijna ongemerkt, begint het grip te krijgen. Niet alleen op je lichaam, maar ook op je leven. 

De gevolgen van alcoholverslaving zijn vaak breed en raken verschillende lagen: 

Lichamelijk 

Je lichaam raakt uitgeput. Je slaapt minder diep, bent vaker moe of gespannen. Je spijsvertering raakt van slag, je geheugen wordt trager, je immuunsysteem zwakker. En op de lange termijn kunnen er serieuze gezondheidsklachten ontstaan, zoals leverproblemen, hart- en vaatziekten of hersenschade. 

Emotioneel en mentaal 

Alcohol dempt, maar onderdrukt ook. Je voelt steeds minder écht, of juist té veel als de roes is uitgewerkt. Schaamte, onrust, angst, somberheid — het wordt steeds moeilijker om helder te voelen wat je nodig hebt. Zelfvertrouwen en eigenwaarde kunnen langzaam afbrokkelen. 

Sociaal 

Relaties komen onder druk te staan. Misschien trek je je terug, of heb je moeite om echt aanwezig te zijn bij anderen. Er kunnen conflicten ontstaan, of gevoelens van afstand en onbegrip. Ook werk, studie of ouderschap kunnen eronder lijden — omdat je aandacht, energie en focus versnipperd raken. 

Innerlijk 

Een van de pijnlijkste gevolgen is misschien wel het verlies van jezelf. Het gevoel dat je niet meer helemaal weet wie je bent zonder alcohol. Dat je niet meer vertrouwt op je eigen kracht, of de regie kwijt bent over je keuzes. Dat kan diep verdrietig voelen. 

En toch… 

Wat belangrijk is om te weten: deze gevolgen zijn niet het einde van jouw verhaal. Herstel is mogelijk. Niet door jezelf streng toe te spreken, maar door met mildheid te gaan kijken. Naar wat er onder ligt. Naar wat je werkelijk nodig hebt. En naar hoe je stukje bij beetje kunt terugkeren naar wie je eigenlijk bent — onder de laag van gewoonte, pijn of overleven. 

Je hoeft het niet alleen te dragen. Je mag hulp vragen. Dat is geen zwakte, maar een krachtig begin. 

Verslaving behandelen is geen kwestie van simpelweg “stoppen”. Het is een proces van begrijpen, voelen en stap voor stap veranderen. Een verslaving is vaak een manier geworden om met iets anders om te gaan — stress, pijn, een gevoel van leegte of het idee er niet bij te horen. Die onderliggende lagen verdienen net zoveel aandacht als het gedrag zelf. 

In de behandeling kijken we niet alleen naar wat je doet, maar vooral naar waarom je het doet, en wat je eigenlijk nodig hebt. 

Behandeling kan eruitzien als: 

• Samen onderzoeken wat de functie van je gebruik is: wat verzacht het, wat onderdruk je, wat probeer je te regelen? 

• Inzicht krijgen in patronen: wat zijn je triggers, hoe loopt het vaak, en waar kun je invloed op uitoefenen? 

• Gevoelens leren herkennen en verdragen, zonder er meteen iets mee te hoeven doen. 

• Oefenen met alternatieven: andere manieren van omgaan met spanning, eenzaamheid of verveling. 

• Werken aan zelfcompassie: leren om milder naar jezelf te kijken, ook als het (nog) niet lukt. 

Verslavingsbehandeling is dus niet alleen gericht op het middel of het gedrag, maar op herstel van verbinding — met jezelf, met je lichaam, met je gevoel, en met anderen. 

Je hoeft het niet alleen te doen. En je hoeft niet eerst “diep genoeg” gezakt te zijn. Juist als je voelt dat je ergens in vastloopt, is dat al reden genoeg om hulp te zoeken. Kleine stappen kunnen grote beweging op gang brengen.